Demografska obilježja Pule

Postupno urban(ističk)o uobličavanje Pule započinje u antici osnutkom rimske kolonije (Pietas Iulia) u Cezarevo doba (sredinom I. st. prije n. e.) da bi najveći uspon doživjela za vladanja Septimija Severa, krajem II. i početkom III. stoljeća, kada broji tridesetak i više tisuća stanovnika, pa je uz Salonu (glavni grad rimske Dalmacije) Pula slovila kao najveće naselje na istočnoj obali Jadrana.
Propašću Zapadnog rimskog carstva (potkraj V. st.) Pula je gotovo četrnaest stoljeća populacijski stagnirala, mijenjajući vladare, i čekala novo razdoblje gradskosti.

Sve do bitke između venecijanske i genoveške flote pred pulskom lukom 1379, kada su pobjednici Genovežani temeljito opljačkali grad, Pula sa svojih pet do deset tisuća žitelja još si je mogla pridjenuti ime grada, ali nakon ovoga pustošenja taj epitet možemo slobodno izostaviti do 1856. kada Austro-Ugarska započinje gradnju arsenala; deset godina kasnije postaja glavnom ratnom lukom Carstva. Broj stanovnika Pule u tom razdoblju drastično opada i zbog četrdesetak kužnih epidemija (kuga je najžešće harala 1371, 1437, 1527. i 1631.), pa tako 1554. grad ima svega 594, a širi pulski teritorij 2.657 stanovnika, da bi 1631. nakon spomenute srednjovjekovne pošasti u Puli na životu ostalo samo 347 stanovnika. Zanemarena i napuštena od Mlečana, po popisu iz 1741, Pula i dalje nezaustavljivo propada, brojeći tada, nakon 110 godina, porast na 661 stanovnika (slučajni namjernici i putopisci nazivaju je 'grad-truplo' i 'grad-mrtvac').

Pri kraju venecijanske vladavine i početkom austrijske uprave, krajem XVIII. i početkom XIX. stoljeća, brojnost stanovništva ostaje na približno jednakoj razini, ne prelazeći troznamenkastu brojku, poput većine sela i naselja u pulskoj okolini. Malarija, kolera, tifus, tuberkuloza, velike boginje i razne groznice siju smrt Pulom do polovice XIX. stoljeća; broj novorođenih Puljana je tri do četiri puta manji od umrlih. Godine 1818. Pula popisuje 926 stanovnika, a 1842. konačno premašuje tisućicu i bilježi 1.126 stanovnika.

Pula se ponovno budi kao glavna ratna luka u Austro-Ugarskom Carstvu i doživljava demografsku (i socijalno-urbanu) ekspanziju s visokom stopom, od oko 10 %, godišnjeg prirasta žitelja (primjerice, 1842. bilo je u gradu 214 kuća da bi se 1910. taj broj popeo na 4.240).